متن اپیزود اول؛ فاجعه چرنوبیل چگونه به عمر یک باشگاه فوتبال پایان داد

«چرنوبیل»؛ نامی نیست که وقتی در ذهن شما نقش می‌بندد یاد ورزش یا فوتبال بیفتید. نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل و شهر پریپیات در شوروی سابق و اوکراین کنونی، مکان‌هایی هستند که نام‌شان با کلماتی همچون «فاجعه»، «انفجار»، «رآکتور» و «انرژی هسته‌ای» عجین شده است. فاجعه‌ای که سال 1986 رخ داد و می‌گویند اثرات آن تا سال 2065 یعنی تقریباً 79 سال از بین نخواهد رفت. حالا نه تنها پریپیات را شهر ارواح یا شهر متروک می‌نامند، بلکه خیلی‌ها به یاد ندارند زمانی باشگاه فوتبالی به نام «استرویتل» متعلق به این شهر کوچک بوده است.

چرنوبیل و ورزش

26 آوریل 1986؛ حادثه‌ای در نزدیکی شهر کوچک پریپیات در اوکراین رخ داد که در جهان و مسئله انرژی هسته‌ای تأثیرگذار بود. طی یک آزمایش ایمنی معمولی، یک رآکتور هسته‌ای منفجر شد و در نتیجه کل شهر پریپیات را مجبور شدند تخلیه کنند. فاجعه‌ای که سازمان ملل در تحقیقاتش تلفات آن را بیش از 4000 هزار نفر برشمرد. این روزها پریپیات با اینکه هنوز هم منطقه محافظت شده است و باید با ماسک ویژه در آن تردد کرد، تبدیل به یک کانون گردشگری شده و سالانه مردم زیادی مشتاق هستند از آن دیدن کنند. همانطور که چندی پیش سریالی درباره این فاجعه هسته‌ای پخش شد و منجر به این شد که استقبال از گردش در این منطقه به طرز چشمگیری افزایش پیدا کند. اما شهری که حالا متروکه است سال 1970 به بهانه وجود نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در آن منطقه کنار رود پریپیات پدید آمد. این شهر در زمان خودش از لحاظ فناوری پیشرفته بود و اتحاد جماهیر شوروی به‌دلیل اهمیت نیروگاه، امکانات خوبی برای ساکنین آن فراهم کرد. با توجه به اینکه میانگین سنی پریپیات فقط 26 سال بود و یک‌پنجم از جمعیت 49400 نفری در زمان فاجعه چرونبیل هم زیر 18 سال سن داشتند، ورزش سهم بزرگی در آن داشت. 10 باشگاه بدنسازی، 10 سالن تیراندازی، 3 استخر شنا و 2 استادیوم در پریپیات وجود داشت.

باشگاه سازنده

استادیوم اصلی شهر پریپیات به نام «آوانهارد» هم در کنار شهربازی بنا شد و در اواسط دهه 1970 میلادی باشگاه فوتبال شهر به نام «استرویتل» کار خودش را آغاز کرد، که البته در ابتدای حیات خودش در ورزشگاهی دیگر بازی‌هایش را برگزار کرد. در زبان اوکراینی استرویتل به معنای «سازنده» است. در آغاز راهِ باشگاه، بازیکنان تیم فوتبالش را عمدتاً از دهکده مجاور به نام «چیستوگالووکا» و کارگرانی که درگیر ساخت نیروگاه چرنوبیل بودند، تشکیل می‌دادند. چیستوگالووکا یکی از بهترین تیم‌های منطقه را داشت که کاپیتانش «ویکتور پونومارِف» با تأسیس استرویتل به این تیم پیوست. «واسیلی کیزیما تروفیموویچ» کسی که مسئول تشکیل باشگاه شده بود هم در شوروی فرد تأثیرگذاری بود که افتخار دریافت «نشان لنین» را هم داشت. او بود که تشخیص داد شهر پریپیات نیاز به باشگاه فوتبال دارد تا کارگرانی که 5 سال درگیر ساخت نیروگاه هسته‌ای بودند بین شیفت‌های خود سرگرم شوند. به این ترتیب بود که استرویتل بنا نهاده شد و آن‌ها به جست‌وجوی بازیکن رفتند.

آغاز حیات استرویتل و مسابقات قهرمانی اوکراین

باشگاه استرویتل توجه خودش را معطوف به چیستوگالووکا کرد، چرا که این روستا در منطقه کیِف شهرت زیادی داشت. باشگاه شهر پریپیات هم در شروع کارش در مسابقات قهرمانی آماتور منطقه کیِف شرکت کرد. بین سال‌های 1980 و 1981 استرویتل توسط «آناتولی شپل» بازیکن سابق دیناموکیف و دینامومسکو هدایت می‌شد. زمانی که این تیم در لیگ آماتوری اوکراین موفق شد اولین قهرمانی‌اش را جشن بگیرد. در سال‌های پس از آن هم در 2 دوره مسابقات قهرمانی در منطقه‌شان هم جام گرفتند و سلطه‌شان در منطقه کیِف را به اثبات رساندند. جدا از شرکت در مسابقات آماتوری، استرویتل در مسابقات قهرمانی اوکراین هم از سال 1981 به بعد شرکت می‌کرد تا خودش را برای حرفه‌ای شدن محک بزند. بدترین عملکردشان هشتمی در سال 1982 بود. اما سه سال بعد برای این تیم از شهر پریپیات تاریخی بود. آن‌ها تنها 4 امتیاز با قهرمان شدن فاصله داشتند و رقابت را به تیم «آختریکا» قهرمانِ سال 1985 واگذار کردند. در آن سال یک برد جالب هم داشتند که قاطع‌ترین برتری تاریخ‌شان بود. با 13 گل تیم «لوکوموتیو زنامنکا» را از پیش رو برداشتند.

آوانهارد

با پیشرفت تیم استرویتل تصمیم گرفته شد ورزشگاهی جدید برای بازی‌های‌شان در نظر گرفته شود، چرا که ورزشگاهی که آن زمان در آن بازی می‌کردند چند منظوره بود. بنابراین ساخت ورزشگاه آوانهارد تکمیل شد و قرار بود یکم مِی 1986 اولین بازی استرویتل در این ورزشگاه برگزار شود. دلیل انتخاب این تاریخ هم مصادف شدن آن با روز کارگران در اتحاد جماهیر شوروی بود و مقامات آن روز را برای اهدای امکانات جدید به مردم شهر پریپیات مناسب دانستند. در همین حال اعلام شد رآکتور هسته‌ای پنجم نیروگاه چرنوبیل هم در دست ساخت است. تروفیموویچ هم اعتقاد داشت ورزشگاه شهر همانقدر برای مردم شهر پریپیات مهم است که رآکتور اهمیت دارد. در واقع باشگاه و حیات آن برای مردم اهمیت زیادی داشت.

فاجعه

اما داستان وقتی تلخ و تراژیک می‌شود که یادآوری کنیم به دلیل فاجعه هسته‌ای که چند روز پیش از تاریخ افتتاح ورزشگاه آوانهارد رخ داد، استرویتل هیچ‌گاه در زمین جدید خودش بازی نکرد. پس از فاجعه چرنوبیل شهر تخلیه شد و همه فراموش کردند تیم فوتبال و مسابقه فوتبالی وجود داشت. اگرچه ورزشگاه آوانهارد هیچ‌وقت توسط باشگاه استروتیل مورد استفاده قرار نگرفت، اما نام این ورزشگاه به‌عنوان ورزشگاه اختصاصی‌شان ثبت شده و مکانی جالب برای گردشگرانی است که به شهر متروک می‌آیند. 26 آوریل 1986، همزمان با وقوع انفجار در نیروگاه، استرویتل باید در دیداری در مسابقات حذفی منطقه کیِف به میدان می‌رفت که آن بازی هم پس از حادثه لغو شد. درباره آن روز چنین نقل شده که حریف استرویتل از شهر «برودیانکا» در زمین تمرینی‌اش حضور داشته که یک هلی‌کوپتر به زمین‌شان نشسته و به آن‌ها اطلاع داده دیدارشان برابر تیم استرویتل لغو شده، به همین دلیل دیگر نیازی نیست به شهر پریپیات سفر کنند. علاوه بر این، قرار بود در همان روز فاجعه مسابقات جوانان با حضور تیم‌هایی از سرتاسر منطقه در شهر پریپیات آغاز شود که چرنوبیل باعث لغو آن مسابقات هم شد.

از پریپیات به اسلاووتیچ

استرویتل پریپیات به‌دلیل فاجعه چرنوبیل مجبور شد سال 1986 از مسابقات قهرمانی اوکراین انصراف بدهد، چرا که اعضای تیم دیگر کنار هم نبودند و مثل بقیه مردم شهر مجبور شدند برای زندگی به شهرهای دیگر پناه ببرند. در واقع استرویتل امکان حضور در هیچ مسابقه‌ای را تا سال 1987 نداشت. پس از فاجعه چرنوبیل، شهر دیگری در حوالی رودخانه «دنیپر» ساخته شد به نام «اسلاووتیچ»، طبیعتاً تیم فوتبال استرویتل هم به آن شهر نقل مکان کرد و با عنوان استرویتل اسلاووتیچ به فعالیتش ادامه داد. اسلاووتیچ برای سکونت مردمی ساخته شد که پس از فاجعه آواره شده بودند و 45 کیلومتر با پریپیات فاصله داشت. این شهر کوچک هنوز هم محل سکونت بسیاری از مردمی است که زخم‌خورده از فاجعه چرنوبیل هستند. حتی در این سال‌ها فوتبالیست هم معرفی کرده است. سرگی روژوک بازیکن سابق تیم ملی زیر 21 ساله‌های اوکراین در تیم جوانان شهر کارش را شروع کرد و سپس به دیناموکیف پیوست. هافبکی که حالا در 34 سالگی در تیم بلاروسیِ «اسمولویچی» بازی می‌کند.

انحلال

استرویتل از سال 1987 در شهر اسلاووتیچ به رقابت‌های قهرمانی اوکراین بازگشت و همه بازیکن‌هایی که در پریپیات عضو آن بودند به تیم برگشتند. در اولین فصل بازگشت‌شان هم سوم شدند و وضعیت‌شان خوب بود، اما سال 1988 تیم هشتم شد و عملکرد ناامیدکننده‌شان باعث شد بسیاری از بازیکن‌ها استرویتل را ترک کنند. در واقع نمی‌شد کتمان کرد که فاجعه چرنوبیل روی تیم فوتبال شهر پریپیات که حالا به اسلاووتیچ فرستاده شده بود، تأثیر نداشته است. طبیعتاً بعد از رفتن بازیکن‌ها نمی‌توانستند تیم جدیدی تشکیل دهند و تصمیم گرفته شد استرویتل منحل شود. استرویتل که می‌خواست در راه حرفه‌ای شدن گام بردارد سرنوشتی تلخ داشت و داستانش 2 سال پیش از چرنوبیل به اتمام رسید.

باشگاه جدید با عمر کوتاه

اگرچه استرویتل به‌عنوان بازمانده شهر پریپیات منحل شد، اما شهر اسلاووتیچ با باشگاهی جدید به نام «اف‌سی اسلاووتیچ» دوباره صاحب تیم فوتبال شد. باشگاهی که امتیاز باشگاه ورشکسته «ترانسیمپکس ویشنِو» را خریداری کرده بود. تیم جدید شهر اسلاووتیچ به دنبال نتایج خوبی در دسته دوم اوکراین خودش را مطرح کرده بود، تیمی که در این دسته عنوان دومی را کسب کرد. با این حال عمر این باشگاه حتی از استرویتل هم کمتر بود. آن‌ها تنها 4 سال بعد از تأسیس‌شان یعنی در سال 1998 منحل شدند. این باشگاه هیچ ارتباطی با استرویتل نداشت، ولی یادآور فاجعه هسته‌ای چرنوبیل بود و اگر این اتفاق رخ نمی‌داد هیچ‌گاه شهری به نام اسلاووتیچ هم بنا نمی‌شد که تیم فوتبال داشته باشد.

چرنوبیل، استرویتل و یک هشدار

متأسفانه استرویتل پریپیات و ورزشگاه آوانهارد با گذشت زمان کاملاً از بین رفته‌اند. اگرچه ورزشگاه هنوز وجود دارد و طبیعت مسیر خودش را طی کرده است. گیاهان رشد کرده‌اند و جایی که باید زمین چمن وجود داشته باشد، درخت می‌بینیم. در هر صورت فاجعه چرنوبیل هشداری برای انسان است و به‌خوبی نشان می‌دهد زندگی تا چه اندازه می‌تواند شکننده باشد. بسیاری پیشنهاد داده‌اند بازماندگان باشگاه استرویتل با کمک دولت دوباره باشگاهی را با یاد و خاطره آن تأسیس کنند و میراث‌دار فاجعه چرنوبیل و شهر متروک باشند، اما هرگز شاهد چنین اتفاقی نبوده‌ایم و آن فاجعه ورزش و فوتبال را برای همیشه در منطقه از بین برد.

منبع: 

این مطلب را سم ویلسون در TheseFootballTimes نوشته و شهراد باغستانی برای هفته‌نامه ایران‌ورزشی ترجمه کرده بود.